Elkarrizketa: Morley

Morley: ‘Nire xedea mezu sinpleekin eduki mamitsuak lortzea da’

Kalifornian bizi den artista bat baino gehiago da Morley. Hitzei garrantzia eransten die, eta baita gure bizitzei ere. Monotonia apurtzeko aurkitu dezakegun aurpegirik jatorrena da.

Testua: Julen Biguri

Noiz eta zergatik hasi zinen street artearen mugimenduaz interesatzen?

Unibertsitatean ikasten hasi nintzenean piztu zen nire interesa. 2000-2004 urteetan zehar joan nintzen New Yorkeko Arte Bisualen Eskolara, eta zineman espezializatu nintzen. Iowan jaio nintzen, Estatu Batuetako landa eta nekazaritza aldea, eta hiri handira joaterakoan street artearen munduan zer gertatzen ari zen ikusteak begiak zabaldu ninduen.

Askok bezala, ikusi nuen lehen artista Shepard Fairey izan zen, eta bere Andre the Giant Has a Posse pegatinen kanpaina (gero Obey lanean bihurtuko zena). Eta, mundu horretan murgiltzen ari zen bitartean, Neckface artista ere, nire unibertsitatean ikasten ari zena eta bere lanak gero eta gehiago hiriko hormetan agertzen ari zirenak. Baimenik gabe lan egiten zuten artistak ikusteak bizitasuna ematen zidan eta gauza berdintsuak egiten hasi behar nintzela pentsatu nuen, beraz, pegatinetan aipu serigrafiatuak jartzen hasi nintzen, geroxeago metroko eraikinetan jarriko nituenak.

Unibertsitatea amaitu ondoren, zinemagintzan sartu eta berehala Hollywoodera mugitu nintzen. Hona etortzea beste aldaketa handi bat izan zen niretzat. Zinemagintzan, hainbat elementuk bat etorri behar dute pelikula bat egiteko, baina elementu nagusiena dirua da. Horregatik, nire adierazteko gaitasuna berriro erabiltzen hasi behar nintzen, inori ordaindu behar izanaren frustraziorik gabe, antzezteko aktorerik gabe, filmatzeko baimenik gabe, eta azkeneko emaitza ikusleei erakutsiko zien norbaiten beharrik gabe. Nire kezka bakarra zen hortik jartzeko lanak egiteko abilezia artistikorik ez nuela. Nire abilezia idaztea eta filmatzea zen, ez margotzea edo irudikatzea. Beraz, lagunei postalak idazten hasi nintzen, mezu eta sloganekin. Jendeak benetan gustuko zituela zirudien, eta behin baimena eskatu zidaten postaletako bat Pull My Daisy izeneko denda batean jartzeko. Hori guztia nahikoa izan zen artelanak egin behar nituela erabakitzeko, nahiz eta margotzeko gaitasunik ez izan. Erantzuten zidan jendeari opari bat egin nahi nion, beraz nire lanak hirian zehar jartzen hasi nintzen.

Zerk eraman zintuen hiriak «apaintzen» hastera?

Hollywooden eta New Yorken bizi izanak; bertan publizitateak zenbatetaraino bonbardeatzen gaituen ikusi dut. Mingarria da zein neurritan kutsatzen duen gure bizitzak zerbait erostera bultzatzen gaituen zerbaitek. Korporazio erraldoiek nola edo hala gure kontzientziaren jabe direla konbentzitu gaituzte. Nire ustez artistaren lana opresio zorrotz honetaz askatzea da, beraz nire lana eskegitzeaz harro nago. Hainbeste mezu negatiboekin gure buruak jaten dituztela, zein da mezu positibo gutxi batzuk doan banatzearen kaltea?

Beste lanekin alderatuta zurea ezberdina da, ez dago kolorez beteta, baizik eta mezuez. Beti izan da horrela?

Hasieran, miresten ditudan artistengatik nituen ezberdintasunak direla eta kezkatuta nengoen bitartean, ezberdintasunak ontzat hartzen ikasi nuen. Kolorearen falta aukera estetiko eta praktikoa da. Egiten dudanarentzat hitz sinpleen boterea oso garrantzitsua dela uste dut. Jendeak irentsi ditzakeen sentimendu sinpleak hartu eta haien bizitzan barneratu baino lehen, adimenaren inguruan hegan egitea nahi dut. Sentimendu horietaz distraitzea kontraproduktiboa izan daitekeela uste dut. Eta gainera, erabiltzen dudan fotokopiagailuak zuri-beltzean baino ez du inprimatzen, aukera askorik ez dut eta.

Zure lana hitz gutxitan deskribatuko bazenu?

Nire xedea mezu sinpleekin eduki mamitsuak lortzea da.

Nola sentitzen zara zure lana ordu edo egun batzuk baino ez duela iraungo jakinda?

Beti gazi-geza egiten da sortu berri duzun lan bat zakarrean ikustea, baina horrelakoa da. Azkar ikasi behar izan dut horrek gogaitu ez nazan. Norbere lanak asteetan zehar eskegita ikustea poztasun bat bada ere, behar denean baino ez dela eskegita egongo pentsatzea gustatzen zait. Aipua ikusi behar dutenek eta aipu horren beharra daukanak ikusteko aukera gal ez dezatela. Agian kartela kentzeko ordaindua denak baino ez du aipuaz gozatuko, baina niretzat nahikoa da.

Street artearen mugimendua norbere burua adierazteko edo borrokatzeko tresnatzat hartzen duzu?

Bietarako balio duela uste dut. Bizi garen kultura honetan, adierazteko borrokatu behar da. Iragarbideek gure burua garbitu dute kolonia iragarki bat margolan bat baino gehiago balio duela konbentzitu arte. Kriminalak bihurtu gaituzte eta gizarte arruntetik at gaudela pentsarazten diete besteei. Inor ez dago interesatuta zure burua adieraz dezazun ordaintzen ez bazaituzte, eta gure bidea adieraztea da dakigun era bakarrean. Hala ere, niretzat, gizabide pixka bat erakustea oso garrantzitsua da. Ez dut eraikinetan ezer ez jartzen ez badaude pixka bat zaharkituta, material birziklagarriak erabiltzen ditut eta beste artisten lanen gainean txikituta badaude soilik jartzen dut nirea. Jendeak kriminalak garela badio ere, ez du esan nahi balore etiko estandar batzuk ez ditugunik.

Eraginik izan al du internetek street artearen munduan?

Era neurtezin askotan eragina izan duela uste dut. Nagusiena, zeozer kalean jartzen badut eta argazki bat ateratzen badiot, Internetera igo eginez gero, denbora askotan artelana ikusi dezakegula da, nahiz eta norbaitek hormatik kendu. Ikusi ditudan artelan guztietatik oso gutxi kalean aurkitu ditut. Ia guztiak interneten ikusi ditut. Liburuak eta zineak primerakoak dira, baina ezin dute internetek bereganatu duen audientzia lortu. Zuk nire lan guztiak ikusi izanak internetek duen boterearen emaitza da.

Zergatik uste duzu street artearen mugimenduak hain presentzia handia hartu duela azken urteetan?

Nire aburuz, arte guztia elkarrekin adierazteko beharretik dator. Gu, gizaki gisa, sentitzen duguna beste batek ulertu eta berarekin lotu gintuzkela jakin behar dugu. Alderatu dezakedan egoera hurbilena hauxe da: kanpoko herrialde batean zaudenean eta zure hizkuntza hitz egiten duen batekin topo egiten duzunean. Beste batek zuk sentitzen duzuna ulertzea poztekoa da, eta bientzat, bai artistarentzat eta bai ikuslearentzat, harrigarria. Street artista gehienak opresio mota baten barnean jaio izan dira; eta Amerikan, gutxienez, korporazio handiek etekinik gabeko arte oro isiltzen saiatzen diren bitartean, street arteak gero eta artista gehiagorentzat errebindikatzeko bidea bilakatuko da.

Zer uste duzu street artearen komertzializazioari buruz? Normala da Mr Brainwash edo Shepard Faireyren kasua?

Artistaren ikuspuntuaren arabera ezberdina dela uste dut. Mr Brainwash eta Shepard Faireyren kasuetan, haien printzipioei eusten dieten bitartean, ez ditut epaituko street artea haien buruei laguntzeko bidetzat hartzen badute ere. Fairey jaunak bere printzipioei eusten diela dirudi, eta ingurune komertzial batean sartzeko hartu duen erabakia errespetatzen dut. Beste aldetik, Mr Brainwashen kasuan, anbibalentea naiz. Nahiz eta oso modan egon Mr Brainwashen gaitasun artistikoak kritikatzea, bere xedeak kolokan jarriko nituzke.

Zure lanak kentzen ikustea gero Ebay-n saltzeko nola sentiarazten zaitu?

Eskertzekoa da. Norbaitentzat nire lanak gaizki ulertzea eta Ebay-n saldu ahal direla pentsatzea oso arraroa egiten zait. Hala ere, nire lagunen artelanak txikituta ikusteak frustrazioa baino ez nau ekartzen. Txikia nintzenean, Halloweenen, ate aurrean gozoki katilu bat “bat hartu” kartelarekin jartzen zutenean bezala sentiarazten nau. Noski umeren batek ez du kartela kontuan hartuko eta katilua hustuko du. Guk, artelanak eskegitzen ditugunean, jendearen poza lortzeko da; eta berekoiren batek kentzen duenean guztiei kalte egiten die. Ez bakarrik katilua atea aurrean utzi duen familiari, baizik eta gozokirik hartzeko aukera ez dutenentzat. Analogia hau agian ez da oso ulerkorra izango zuretzat. Kasu horretan, barkamena eskatzen dut.

Zein artistak du eragina zure lanetan? Zergatik?

Gutxi batzuk dira miresten ditudanak. Street artearen munduan, Miranda July, Banksy, Mike Mills, C215, Shepard Fairey, JR Slinkachu eta Swoon miresten ditut. Adrian Tomine eta Craig Thompson komikigileak ere gustuko ditut. Musikak ere asko inspiratzen nau. The Mountain Goats, The Weakerthans, Atmosphere eta Death Cab For Cutie taldeek eragin asko dute nire lanetan. Era berean, horiek guztiak batzen dituena berezko minberatasuna dela uste dut. Artista gisa hitzeko jendea izan behar garela uste dut, gure akatsak erakutsiz, gure kexak, gure hutsak. Maite duguna, beldurtzen gaituena, ditugun ametsak eta barrutik haserretzen gaituena. Horiek guztiak ez dira itzulpen literarioak izan behar, baina artearen parte izan behar dira. Aske utzi behar ditugu norbaitek aurkitu, zaindu eta baloratu ditzan. Nire gauza guzti horiek kalean jartzea prozesua baino ez du azkartzen.

IAMMORLEY.COM

Posted in: Arte Bisualen Eskola,artea,artista,elkarrizketa,Elkarrizketak,kalian gora kalian behera,kalifornia,morley,Nwe York,street,street art